Eğer birinin sizi izlediğini hissettiyseniz, bu farkındalığı bir rahatsızlık hissine veya boynunuzun arkasındaki bir ürpermeye bağlamış olabilirsiniz. Aslında bunda psişik bir durum yok; beyniniz sadece ipuçlarını alıyordu. Aslında beyniniz biri size bakmasa bile size birinin baktığını bildirmek üzere programlanmıştır.
Sosyal fizyolojist Ilan Shrira bu konuda şöyle yazdı:” ESP’den uzak olan algı, beyinde bulunan, başkalarının nereye baktığını algılamaya adanmış bir sistemden kaynaklanır.” Bu kavram kafa karıştırıcı gelebilir ama bunu bir hayatta kalma içgüdüsü olarak düşündüğünüzde mantıklı gelmeye başlayacaktır.
Bakış Algılama Sistemi
Birçok memeli, başka bir hayvanın kendilerine baktığını anlayabilir. İnsan bakış algılama sistemi bunu uzaktan yapmada özellikle iyidir. Birinin nereye baktığını kolayca ayırt edebiliriz. Bu sistem özellikle birisi bize doğrudan baktığında hassaslaşır ve yapılan araştırmalar göre böyle bir durumda belirli hücreler harekete geçiyor.
Sidney Üniversitesi Görme Merkezi’nden psikolog Colin Clifford, Daily Mail’e yaptığı açıklamada “Bakış algısı – birinin neye baktığını anlama yeteneği – insanların genellikle hafife aldığı bir sosyal ipucudur. Başkalarının bize bakıp bakmadığını yargılamak doğal bir şey olabilse de aslında bu o kadar basit değil; beynimizin perde arkasında çok fazla iş yapması gerekiyor” dedi.
Beden Dili
En son birinin size baktığını yakaladığınızda sizi ne etkiledi? Genellikle bir kişinin bizi izlediğini anlamamızı sağlayan şey, o kişinin başının ya da vücudunun pozisyonudur. Yani bu kadar basittir. Hem başı hem de vücudu bize dönükse kişinin dikkatinin nereye odaklandığı açıktır. Bir kişinin vücudu başka tarafa dönükken başı bize dönük olduğunda bu daha da durum belirgindir. Bu olduğunda kişinin nereye baktığını görmek için hemen gözlerine bakarız.
Sklera ve Bakış Algılama
İnsan gözleri diğer hayvanların gözlerinden farklıdır. Göz bebeklerimiz ve irislerimiz, göz küresinin sklera olarak bilinen beyaz kısmından dolayı daha koyudur ve bu kontrast sayesinde biri size mi, yoksa sadece yakınınızdaki bir yere mi bakıyor anlayabilirsiniz.
Diğer türlerin skleraları daha az görünür ve bu, avlarının nereye baktığını bilmesini istemeyen avcılar için bir avantajdır. İnsanın hayatta kalması ise daha çok iletişime bağlıdır; bu yüzden göz teması kurmamızı sağlayan daha büyük, beyaz skleralara sahip olacak şekilde evrimleştik.
Baş ve vücut pozisyonları çok fazla bilgi sağlamasa da araştırmalar çevresel görüşümüz sayesinde başka bir kişinin bakışın ı olağanüstü iyi algılayabildiğimizi gösteriyor. Hayatta kalmak için bakışlara karşı bu kadar hassas olacak şekilde evrimleştik. Çünkü birinin size attığı her bakış potansiyel bir tehdittir.
Clifford bunu çalışmanın katılımcılarından çeşitli yüzlerin nereye baktığını göstermelerini isteyerek test etti. İnsanların ortamın karanlık olması ya da güneş gözlüğü takan kişiler nedeniyle bakışlarının yönünü belirleyemedikleri durumlarda, genellikle birinin onları izlediğini düşündüklerini buldu.
Clifford’ın araştırmasına göre olası bir etkileşim olması durumunda, bir kişinin nereye baktığından emin olmadığımız durumlarda beynimiz bize izlendiğimizi bildiriyor.
Clifford “Doğrudan bir bakış tahakküm ya da tehdit sinyali verebilir ve bir şeyi tehdit olarak algılarsanız bunu kaçırmak istemezsiniz. Bu yüzden başka birinin size baktığını varsaymak en güvenli strateji olabilir” diyor.
görsel: Elke Meitzel / Getty Images
treehugger
