Karın bir kokusu var mıdır?
Karın kokusu olup olmadığı sorusuna beyninizin mantıksal tarafı hayır diyebilir: Kar sadece donmuş sudur ve bu nedenle kokusuzdur. Ama burnunuzdaki tanıdık bir gıdıklanmaya dayanarak büyük bir kar fırtınasının gelişini tahmin ettiyseniz, cevabın o kadar basit olmadığını biliyorsunuzdur. Peki bir meteorolojik olayı kokladığınızda tam olarak ne oluyor? Cevap, belirli koku molekülleriyle değil onları kokladığınız iklimle ilgili.
Physics Central adlı podcast’in bir bölümünde koku bilimci Pamela Dalton kar kokusu olarak yorumladığınız fiziksel koşulların ne olduğunu ortaya koydu. Sıcaklıklar kar yağmadan hemen önce donma noktasına yaklaştığında havadaki kokuları tespit etmek ılıman havalarda olduğundan daha zordur. Soğuk havadaki molekülleri yavaşlatır ve daha az moleküler aktiviteyle belirli kokuların keskinliği azalır. Bu, kar kokusunu almanın, aslında dışarıda alışkın olduğunuzdan daha az koku almak anlamına geldiği demektir.
Ama bir kar fırtınasının soğuk ve kuru bir günden farklı kokmasını sağlayan başka bir şey daha var; nem. Aradaki farkı belirleyen faktör nemdir. Kar fırtınalarından hemen önce hava normalden daha nemli hale gelir ve kar tanelerinin düşmesine neden olan şey de budur: Atmosfer tutabileceği maksimum nem miktarına ulaştığında nemin bir kısmını yağmur, sulu kar veya kar şeklinde yere geri bırakarak tepki verir. Bu nem koku alma sisteminize etki yapar. Birçok insan için dondurucu havada sıcak ve nemli bir burunla koku alabilme hissi kar yağışının yolda oluşuyla bağlantılıdır.
Tüm bunlar olurken vücudunuzda karın o belirgin kokusunu açıklamaya yardımcı olan mekanizmalar iş başındadır. Soluduğunuz soğuk havayı, acı biberlerin ya da naneli diş macununun yarattığı hisleri yorumlayan sinir olan trigeminal sinirinizle hissedersiniz. Bu sinir ayrıca diğer yüz duyumlarını da yorumlar ve güneş ışığında hapşırmanızın nedeni de budur. Bu sinir koku alma sisteminizden ayrıdır ama size verdiği bilgiyi yine de kahve veya çam gibi geleneksel kokularla aynı kefeye koyarsınız.
Soğuk hava, nem ve uyarılmış trigeminal sinir gibi unsurlar bir araya gelerek aslında bir koku değil, karla ilişkilendirdiğiniz duyusal bir deneyim yaratır. Bu yüzden kokuyu tarif etmemiz istendiğinde genellikle temiz, taze ve soğuk gibi kelimeler kullanırız. Yani hiçbir kokusu olmayan şeyler.
görsel: youtube/seeker
mental floss
